Anayasa Mahkemesi’nin Aydın Genç Kararı ve Muhalefet Şerhinin Düşündürdükleri…

Anayasa Mahkemesi’nin hükümlü Aydın GENÇ’in bireysel Başvurusu hakkında verdiği karara konu olay, bir kaç yönden vahamet arz etmektedir: (Başv. No: 2023/15565, Kr. Tr: 12/6/2025, https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2023/15565) 

  Birincisi, başvurucu, “terör örgütü üyeliği” suçundan mahkûm edilmemesine rağmen, Cezaevi İdare ve Gözlem Kurulu’nun hükümlünün örgütten ayrıldığına ilişkin samimiyet tasdiki bulunmadığı gerekçesiyle açık ceza infaz kurumuna ve denetimli serbestliğe ayrılma talebinin reddine karar vermesidir. 

Oysa ki Başvurucu, “örgüt adına suç işlemek”ten mahkûm edilmiş olup, hakkında “terör örgütü üyeliği” suçundan bir hüküm tesis edilmemiştir. Buna rağmen İdare ve Gözlem Kurulu, hükümlü için üyesi olmadığı terör örgütünden ayrılmayı (!) şart koşmuş, adeta kanunu bir zulüm kılıcı olarak kullanmıştır. Bu husus, Cezaevi İdare ve Gözlem Kurullarının, hükümlünün suçunu bile gözetmeden ne şekilde keyfi karar verdiklerini göstermektedir. 

2. vahim durum, bu kararı denetlemekle görevli İnfaz Hakimliği ve Ağır Ceza Mahkemesinin, böylesine basit bir gerçeği gör(e)memeleri ve verdikleri kararlarla bir kimsenin yıllarca fazladan cezaevinde tutularak hürriyetinden mahrum bırakılması gibi ağır bir hak ihlaline ortak olmalarıdır. 

3. husus, böylesi basit ve yalın bir gerçeğin, ancak bireysel başvuru yoluyla Anayasa Mahkemesi tarafından ifade edilmiş olması ve buna da bir üyenin (İ. Fidan’ın) ceza hukukunda yeri olmayan çok geniş bir yorumla, “başvurucunun, terörle irtibatlı bir suç (terör örgütü adına suç) işlemekten mahkum olması nedeniyle başvurucunun masumiyet hakkının ihlal edilmediği” kanaatine varmasıdır.

Tabii ki kimse düşünce ve kanaatlerinden ötürü kınanamaz, kınanmamalıdır. Ancak düşünce ve kanaatlerde “tutarlılık” da önemlidir. Hele ki bir yüksek mahkeme üyesi iseniz “tutarlılık” çok daha elzemdir.

İlginçtir ki, TCK’nın “suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleme” suçunun düzenlendiği 220. maddesinin (6) numaralı fıkrası Anayasa Mahkemesinin 26/10/2023 tarihli ve E.2023/132, K.2023/183 sayılı kararıyla iptal edilmiş ve iptal kararı 8/12/2023 tarih ve 32393 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Anılan kararda, söz konusu fıkranın birinci cümlesinde yer alan örgüt adına işlenen suç kavramından ne anlaşılması gerektiğine dair herhangi bir düzenlemeye yer verilmediği ve işlenen suçlar arasında bir ayrımın yapılmadığı, niteliğine ya da ağırlığına bakılmaksızın, herhangi bir suçun örgüt üyesi olmayan bir kişi tarafından örgüt adına işlendiği değerlendirildiğinde kişilerin ayrıca örgüte üye olma suçundan da cezalandırıldığı ve bu durumun suçun kapsamını, ölçütleri belirsiz olacak biçimde genişlettiği belirtilmiştir. Yine örgüt adına işlenen suç kavramının belirliliğinin yargısal yorumla da sağlanamadığı, 3713 sayılı Kanun’un 7. maddesinin beşinci fıkrasının da bu belirsizliği giderme bakımından yeterli olmadığı ifade edilmiştir (§§ 28, 29).

Keza kararda, “kişilerin silahlı örgütle zayıf da olsa bir şekilde bağlantısının bulunduğu iddia edilen bir suçu işlediği gerekçesiyle örgütle bağlantısı açıkça ortaya konulmaksızın, işlediği suçun yanı sıra gerçek içtima hükümleri uyarınca ayrıca örgüt üyeliğinden de cezalandırıldığı, bu durumun örgüt adına suç işleyen kişinin örgüt üyelerine göre daha ağır cezalarla karşılaşmasına neden olabileceği vurgulanmış (§ 32), silahlı örgüte üye olma suçu bakımından aranan belirli şartların örgüte üye olmayan ancak örgüt adına suç işleyen bir kişi yönünden aranmadığı, kuralda yer alan “örgüt adına” kavramının belirsizliğinin cümlenin geniş yorumlanmasına neden olduğu, bu durumun ise ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı ya da örgütlenme veya din ve vicdan özgürlüğü gibi temel haklar üzerinde güçlü bir caydırıcı etki yarattığı” ifade edilmiştir. “Kuralın örgüt üyeliğine dair herhangi bir somut delil olmadan ve işlenen suçun niteliği ve ağırlığı itibarıyla örgütün amacına ne surette katkıda bulunduğu da dikkate alınmadan kişilerin örgüte üye olmak gibi son derece ağır bir suçtan cezalandırılmalarına neden olacak şekilde geniş yorumlanmaya müsait olduğu, kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarını önleyecek şekilde belirli ve öngörülebilir nitelikte olmadığı değerlendirilerek, Anayasa’nın 38. maddesi bağlamında kanunilik şartını taşımadığı sonucuna varılarak (§§ 33, 34)” İPTAL edilmiştir.

AYM’nin iptal kararından sonra, TCK’nın 220. maddesinin 2/3/2024 tarihli ve 7499 sayılı Kanun’un 10. maddesiyle değiştirilen (6) numaralı fıkrasının 1, 2 ve 3. cümleleri ile TCK’nın 314. maddesine 7499 sayılı Kanun’un 11. maddesiyle eklenen (3) numaralı fıkranın 1 ve 2. cümleleri de “yasama organınca Anayasa Mahkemesinin anılan iptal kararındaki tespitler ışığında temel hak ve özgürlüklere ilişkin anayasal güvenceler gözetilerek bir düzenleme yapılmadığı, bu nedenle kuralların iptal edilen hükümle aynı sonuçları doğuracağı, bu kapsamda kurallarda yer alan örgüt adına işlenen suç ibaresinin belirsiz olduğu ve kuralların kanunilik şartını taşımadığı” gerekçesiyle tekrar İPTAL edilmiştir. (AYM, Esas Sayısı: 2024/81 Karar Sayısı: 2024/189, Karar Tarihi: 5/11/2024, R.G. Tarih ve Sayısı: 9/1/2025, 32777)

“Peki ne var bunda? Ne güzel kararlar.” diyenlere, evet “güzel kararlar” diyerek aynen katılıyorum. Ancak yukarıda yer verilen her üç AYM kararında da (yani hem hükümlü Aydın GENÇ hakkında verilen hak ihlali kararında, hem de her iki iptal kararında) AYM Üyesi İrfan Fidan’ın da imzası mevcuttur. İ. Fidan’ın, örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen kişileri örgüt üyesi gibi cezalandıran düzenlemeye AYM Genel Kurulu’nun diğer üyeleri gibi İPTAL yönünde oy kullanırken, Aydın GENÇ hakkında verilen hak ihlali kararında, çoğunluktan farklı olarak ve de kendilerinin de katıldığı iptal gerekçeleri ile çelişir biçimde, ceza hukukunda yeri olmayan çok geniş bir yorumla, “başvurucunun, terörle irtibatlı bir suç (terör örgütü adına suç) işlemekten mahkum olması nedeniyle başvurucunun masumiyet hakkının ihlal edilmediği” sonucuna varması tutarlı mıdır?

Konu ile ilgili görüş ve yorumlarınızı yazabilirsiniz.